W bieżącym roku obchodzimy 158. rocznicę wybuchu Powstania Styczniowego – narodowego zrywu przeciwko rosyjskiemu zaborcy.

Powstanie 1863-1864 r. zapisało się w sposób wyjątkowy w historii regionu świętokrzyskiego. Na obszarze województwa sandomierskiego w nocy z 22 na 23 stycznia 1863 r. podjęto atak na garnizony rosyjskie w trzech miastach. Oddziały powstańcze uderzyły na Szydłowiec, Jedlnię i Bodzentyn. Największym powodzeniem zakończył się atak  na Jedlnię. Również w Bodzentynie zaskoczono Rosjan. Tutaj szczególnie zasłużyli się należący do organizacji spiskowej bogaci mieszczanie: Stefan Bogdański, Kazimierz Szermentowski, Karol Zygadlewicz.

Uczestnicy pierwszych walk podążyli w stronę Wąchocka, gdzie organizowano narodowe wojsko. Kierownictwo ruchu w tej części Królestwa Polskiego objął gen. Marian Langiewicz. Do końca 1863 r. w okolicach Bodzentyna działały oddziały powstańcze, ukrywające się w pobliskich lasach.  W styczniu 1864 r., gen. Józef Hauke-Bosak, w pierwszą rocznicę powstania, przebywał ze swoim wojskiem w Bodzentynie.

Wczesna wiosna 1864 r. to najbardziej dramatyczne chwile powstania na ziemi świętokrzyskiej. Jeden z ostatnich działających na tym terenie oddziałów dowodzony przez mjr. Andrzeja Denisewicza przebywał w pobliżu Bodzentyna i schronił się w okolicach uroczyska Ostre Górki. Dochodzące do dowództwa rosyjskiego informacje o pobycie „pieszej bandy” niedaleko Radkowic spowodowały wysłanie z Wierzbnika piechoty i kawalerzystów rosyjskich. Rankiem 4 kwietnia zaatakowano powstańców. Polacy wycofali się do Siekierna, gdzie po krótkiej walce zostali zmuszeni do poddania się.

Ostatnim bojem w tym rejonie była potyczka w lesie pod Bronkowicami. W tej okolicy znalazł się batalion dowodzony przez kpt. Józefa Szemiota. Powstańcy ponownie założyli obóz na uroczysku Ostre Górki. Wzdłuż głównego traktu od Nowej Słupi do Bodzentyna nieustannie przemieszczały się kozackie patrole obserwując okolice. Ostatni powstańcy ukrywali się w lasach siekierzyńskich. Zaatakowani przez Rosjan, cofali się w stronę Bronkowic. Walka była zawzięta. Zginęło przynajmniej kilkunastu powstańców. 

O walkach powstańczych mówią zachowane w krajobrazie kulturowym miejsca pamięci: mogiły, krzyże, kapliczki, tablice. Na zachód od  Woli Szczygiełkowej, w pobliżu strumienia Złoty Stok, u stóp wzgórza Agata, podczas zimy 1863/1864 r. znajdował się obóz powstańczy założony przez kpt. Henryka Huberta dowódcę kompanii w korpusie wojsk gen. Józefa Hauke-Bosaka. Dwa miejsca obozowisk zostały oznaczone drewnianymi krzyżami z datą – 1863. W Świętej Katarzynie przy tzw. kapliczce Żeromskiego znajduje się mogiła powstańca Jakuba Petrala, powieszonego przez Rosjan.

Inne miejsca pamięci to w Bodzentynie na cmentarzu parafialnym nagrobek Stanisława Zygadlewicza, symboliczna mogiła powstańców 1863 r.; za cmentarzem krzyż upamiętniający miejsce powieszenia przez Rosjan w 1864 r. powstańca styczniowego Stanisława Zygadlewicza, tablica poświęcona 150. rocznicy wybuchu Powstania Styczniowego na  Rynku Górnym. Na Skwerze Wolności przy Szkole Podstawowej im. Antoniego Wacińskiego w 2018 r. upamiętniono Kazimierza Szermentowskiego poprzez posadzenie „dębu pamięci”. Był on bratem artysty malarza Józefa Szermentowskiego, uczestnikiem manifestacji patriotyczno-religijnych w 1861 r., powstańcem; w 1865 r. został zesłany na osiedlenie na Syberii.

Od ponad 20 lat odbywają się Marsze Szlakiem Powstańców Styczniowych organizowane przez Związek Strzelecki „Strzelec” przy współudziale Gminy Bodzentyn. W tym roku wskutek panującej pandemii Centralne Obchody 158. rocznicy wybuchu Powstania Styczniowego będą miały inny charakter. W Bodzentynie w sobotę 23 stycznia w godzinach od 10.30 do 11. będziemy mogli złożyć kwiaty i zapalić znicze pod tablicą upamiętniającą 150. rocznicę wybuchu Powstania Styczniowego. Będzie to wyraz pamięci o Bohaterach walczących o niepodległość Polski.

W zał. fot. miejsc pamięci oraz z obchodów w ubiegłych latach.

                                                                                                                                                                                    Urszula Oettingen

Fot. Urszula i Mirosław Oettingen

Poprzednie artykuły

Urząd Miasta i Gminy w Bodzentynie

ul. Suchedniowska 3

26-010 Bodzentyn

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do naszego

NEWSLETTERA