Armia Krajowa była kontynuacją zawiązanej 27 września 1939 r. przez grupę wyższych oficerów konspiracyjnej organizacji Służba Zwycięstwu Polski. W listopadzie 1939 r. w oparciu o jej struktury powstał Związek Walki Zbrojnej.
Dnia 14 lutego 1942 r. Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych gen. Władysław Sikorski wydał rozkaz o przekształceniu Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową. W momencie maksymalnej zdolności bojowej Armia Krajowa liczyła ok. 380 tys. żołnierzy. W 1944 r. Okręg Radomsko-Kielecki AK „Jodła” należał do największych i prowadzących najliczniejsze akcje bojowe. Na obszarze jego działalności do AK należało ok. 60 tys. osób.
Wśród wielu osób działających w oddziałach Armii Krajowej na terenie Bodzentyna i w okolicach była rodzina Pałysiewiczów. Ich walkę z Niemcami wspominała Kazimiera Pałysiewicz z Dulębów, żona Antoniego Pałysiewicza, który poległ w lipcu 1943 r. podczas akcji przejęcia kasy zakładów metalowych w Skarżysku-Kamiennej. Bracia Antoniego Roman i Kazimierz zginęli w czasie niemieckiej obławy na Wykusie 28 października 1943 r. Ich ojciec Jan został zabity uciekając przed Niemcami, którzy otoczyli jego dom. Pomimo postrzału w nogę dalej biegł wzdłuż rzeki Psarki w stronę obecnej ul. Wolności. Tu dopadli go Niemcy. Rodzina Pałysiewiczów mieszkała przy obecnej ul. Kieleckiej. Ich dom był ważnym miejscem konspiracji, w nim ukrywali się żołnierze Jana Piwnika ps.„Ponury”. Obok w ogrodowej szklarni znajdowała się pierwsza w Górach Świętokrzyskich radiostacja dalekiego zasięgu do połączeń z Londynem.
W 79. rocznicę przekształcenia ZWZ w Armię Krajową przedstawiciele Stowarzyszenia Siekierno Nasza Ojczyzna zawiązali biało-czerwone kokardy i zapalili symboliczne znicze w Bodzentynie pod pomnikiem żołnierzy Armii Krajowej Okręgu „Jodła” poległych na Wykusie w 1943 r.; na cmentarzu parafialnym na grobie Jerzego Woźniaka ps. „Radwan”, „Mundek”, współtwórcy placówki ZWZ-AK Bodzentyn krypt. „Zamek”, żołnierza Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”; przy płycie bohaterskiej rodziny Pałysiewiczów. Wyrazem pamięci o żołnierzach Armii Krajowej jest nadanie w 2020 r., rondu w Bodzentynie nazwy – „Rondo im. Żołnierzy „Ponurego” i „Nurta”. To ważny znak w toponimii miasta i regionu.
Pamięć historyczna jest niezwykle istotna w kształtowaniu postaw patriotycznych, szczególnie wśród młodzieży. Zachowane w krajobrazie miejsca pamięci narodowej są ważnym wyznacznikiem naszej kultury. Ich stan zachowania świadczy o poszanowaniu osób, które walczyły i ginęły w imię wolnej Polski!
Urszula Oettingen
Fot. Urszula i Mirosław Oettingen
